Voormalig huisarts Birgit Spoorenberg:

‘Te hoog cholesterol komt niet door tekort aan cholesterolremmers’

‘Te hoog cholesterol komt niet door tekort aan cholesterolremmers’

Voormalig huisarts Birgit Spoorenberg:‘Te hoog cholesterol komt niet door tekort aan cholesterolremmers’ – Ik maakte kennis met voormalig huisarts Birgit Spoorenberg en haar ideeën over gezondheid tijdens een eendaagse cursus Salutogenese. Geïnitieerd door een medelid van de Herenboeren Landmeerse Loop. De term Salutogenese betekent zoiets als ‘oorzaken van gezondheid’ en Birgit is hiertoe gekomen na een succesvolle carrière als huisarts. Ze verruilde de maatschappelijke zekerheid van dat bestaan voor een zoektocht naar de werkelijke oorzaken van wat in algemene termen wordt aangeduid met ‘gezond leven’. Haar verhaal intrigeerde mij dusdanig dat ik contact met haar zocht, met de vraag of ik haar mocht interviewen voor deze site. Dat mocht, mits ik bereid was om af te reizen naar Maastricht. Dat was van mijn kant dan weer geen probleem.

Door Rob Vrolijk

‘Mijn grote droom als jong meisje was om bij Medisch Centrum West te werken’, vertelt Birgit. ‘De bekende ziekenhuisserie uit de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. Dat betekende dat ik òf actrice moest worden, òf arts. Uiteindelijk is dat – na wat omzwervingen – de studie geneeskunde aan de universiteit van Maastricht geworden, met uiteindelijk de specialisatie tot huisarts. Een bijzonder leuke en uiteraard leerzame ervaring, al had ik ook tijdens de studie zo mijn twijfels. Na mijn afstuderen heb ik eerst een tijd op spoedeisende hulp van het ziekenhuis in Weert gewerkt en ook daar heb ik – hoe vreemd dat misschien ook klinkt – enorm van genoten. Heel veel uitdagende, spannende situaties. Daar houd ik van en ik heb er ook echt leren dokteren. Acute situaties, nú iets doen. Daarin vind ik de geneeskunde die ik op de universiteit heb geleerd écht fantastisch. Maar het werkt wat mij betreft anders als het chronisch wordt. Dan denk ik: “dat is pappen en nathouden”. Overigens mis ik de urgentie van de spoedeisende hulp nog steeds. Ik zat laatst achter een groot auto-ongeluk en ben toen mijn auto uitgegaan om op verschillende plekken hulp te verlenen. Dan voel ik weer: “Dít wil ik óók doen! Hier kom ik tot mijn recht. Ik ga terug naar spoedeisende hulp of naar de ambulance!” Maar tegelijkertijd merkte ik ook dat ik het moeilijker vind sinds ik zelf kinderen heb [Birgit en haar partner hebben twee kinderen van 12 en 15 jaar oud – RV]. Zeker als er kinderen bij zijn betrokken.’

 

Waarom Salutogenese?

Na haar specialisatie tot huisarts ging ze ook daadwerkelijk aan de slag in dat beroep. Ook dat vond ze bijzonder interessant, al vergrootte het ook haar twijfels over de reguliere medische wetenschap: ‘Natuurlijk worden artsen tegenwoordig uitgebreider opgeleid om een gezonde levensstijl te stimuleren dan vroeger. En dat deed ik als huisarts zeker ook, maar tegelijkertijd kwam ik meer en meer tot het inzicht dat ik eigenlijk geen idee had wat dat “gezond leven” nu precies inhoudt. Ik kwam niet veel verder dan minder en gezonder eten, niet roken, geen alcohol drinken en veel bewegen. En toen mijn vriend de opleiding permacultuur ging doen, kwamen mijn ideeën over gezond leven in een stroomversnelling. Permacultuur is een ontwerpprincipe waarbij bijvoorbeeld in de agrarische sector met de natuur wordt samengewerkt in plaats dat het de natuur naar onze menselijke behoeftes vormt. Ze kijken veel meer naar waarom dingen zijn zoals ze zijn en hoe we gebruik kunnen maken van die natuurlijke systemen en kringlopen. Op het gebied van landbouw, maar ook op andere vlakken zoals bij sociale kwesties. In principe kun je overal naar kijken met de bril van permacultuur. Toen hij me daarover vertelde, had ik zoiets van: dit gaat óók over gezondheid! Vanuit die gedachte ben ik evolutionaire geneeskunde en later klinische psychoneuroimmunologie of PNI gaan studeren.

 

Niet alleen inzoomen, ook uitzoomen

Tijdens die studies begon ik veel concreter te begrijpen wat je precies kunt bereiken met gezonde voeding, met beweging, maar bijvoorbeeld ook met sociaal welzijn. Hoe die verschillende onderdelen ook met elkaar in verbinding staan en wat voor effect ze op elkaar hebben. De reguliere medische wetenschap is ongeëvenaard als het gaat om het inzoomen op een specifieke problemen, terwijl ik denk dat het ook belangrijk is om uit te zoomen. Naar het gehele plaatje kijken. Neem bijvoorbeeld het uitgangspunt “gezond eten”. Het is niet zo dat je altijd onvoorwaardelijk voor de gezondste voedseloptie moet kiezen. Soms is iets gezond op basis van voeding, maar soms op basis van sociale verhoudingen. Lekker deelnemen aan een leuke activiteit die niet per se gezond is: een avondje stappen met vrienden. Voedsel dat niet bij je past kan net zoveel stress opleveren als het gevoel dat je sociaal buiten de boot valt. Je moet af en toe ook dingen kunnen eten die niet zo gezond zijn, zolang we er maar voor zorgen dat we in balans zijn. Dat heeft niet alleen met voeding en bewegen te maken, maar ook met psychosociale stress, bioritme, contact met de natuur en vooral met zingeving. Dat laatste is een hele belangrijke. Daarnaast hebben we allemaal een individueel genenpakket meegekregen waardoor de één meer kans heeft op hoge bloeddruk, een ander op kanker, een derde op een auto-immuunziekte, weer anderen op een depressie, whatever. Maar het is uiteindelijk in de meeste gevallen onze omgeving en onze reactie daarop die datgene wat in aanleg aanwezig is, triggert. Tijdens mijn presentaties geef ik altijd het voorbeeld van een goudvis. Als je een goudvis in zee gooit, leeft die één tot drie uur. Een goudvis in een vissenkom wordt gemiddeld één tot drie jaar oud. In een beekje kan zo’n vis wel twintig jaar worden. Dan hebben we het gemiddeld genomen dus over dezelfde genen, maar wel over verschillende omstandigheden. En zo is het ook met mensen. We hebben onszelf een levenswijze aangeleerd die atypisch is voor het zoogdier mens. En als je met z’n allen dingen doet doet dat niet past bij onze soort, dan kunnen de “zwaktes” die je in je genen met je meedraagt aan de oppervlakte komen. En natuurlijk kunnen we een heleboel problemen onderdrukken of verzachten met medicijnen, maar dat is uiteraard nooit oorzakelijk. Niemand krijgt een te hoog cholesterol door een tekort aan cholesterolremmers.

 

Wat is gezond voedsel?

‘Een van de meest aansprekende dingen die ik binnen de PNI en daarna in de praktijk heb geleerd is ‘emergentie’ oftewel: ‘het geheel heeft andere eigenschappen dan de componenten waaruit het is opgebouwd’. Let op het is niet beter of meer – dat is synergie -, maar anders. Je kunt wel zeggen dat vitamine A, B, C, D, calcium, magnesium belangrijk zijn, maar al die afzonderlijke elementen gedragen zich in het lichaam anders dan in de oorspronkelijke context van de plant. Ik begrijp dat we in het kader van het gegeven dat we zoveel mensen moeten voeden, groenten kweken op glaswol en daar de stoffen aan toevoegen die die plant nodig heeft bij pipetteren. Maar we moeten niet denken dat we dan hetzelfde product krijgen als groenten die in de volle grond zijn gekweekt. Die kunstmatig gekweekte groenten missen het micobioom van de volle grond, wat van invloed kan zijn op de dichtheid van vitaminen en mineralen. En dan heb ik het nog niet eens gehad over het gebruik van pesticiden in de reguliere landbouw. Die pesticiden zijn gemaakt om eencelligen te veranderen, dus als je die via je voedsel binnenkrijgt veranderen ze ook de eencelligen waaruit ons lichaam is opgebouwd. Op de korte en/of langere termijn. Met mogelijk Parkinson, kanker, hartklachten, ademhalingsstoornissen, noem maar op tot gevolg. Hetzelfde geldt voor het eten van vlees. Ik denk dat wij als mens prima vlees kunnen eten, maar dan wel van een dier dat is opgegroeid in een natuurlijke context. Dus als je het over een koe hebt, is dat een beest dat volop buiten is geweest, in een kudde, bij de moeder en later bij haar kalfjes, met veel beweging, een grote diversiteit aan natuurlijk voedsel en met behoud van haar hoorns. Want hoogstwaarschijnlijk spelen die hoorns een belangrijke rol bij de spijsvertering en de mineralenopslag. Een koe die dat allemaal niet heeft, is uit balans en dat is voor ons ook niet gezond om te eten. Vandaar ook dat ik initiatieven als die van de Herenboeren enorm toejuich omdat ze op een veel natuurlijker manier – zonder chemische bestrijdingsmiddelen – voedsel kweken. Wijzelf hebben bijvoorbeeld een flinke moestuin en zijn lid van LocoTuinen hier in Maastricht.’

 

Cursusaanbod Salutogenese

‘Ik had natuurlijk huisarts kunnen blijven. Dat is zeker ook een zeer zwaar beroep, maar biedt op maatschappelijk en financieel vlak veel meer zekerheid dan wat ik nu doe. Maar ik ben blij dat ik mijn hart heb gevolgd, vooral omdat ik nu zulke mooie dingen doe. Ik geef eendaagse cursussen waarin ik mensen globale informatie over Salutogenese aanbied. Maar ik geef ook tweedaagse cursussen “Bosbaden”. Dat is uitgebreider en gaat erover hoe de natuurlijke omgeving van invloed is op ons lichaam en hoe je dat kunt gebruiken. Dat doe ik in het bos, op een supermooie plek. De basis van alles wat ik doe, is wel gedragsverandering. En als er iets moeilijk is, dan is het gedragsverandering. Dus als mensen na één van deze twee cursussen zeggen: “Ik wil leren hoe ik voor mezelf de verandering kan maken”, dan kunnen ze bijvoorbeeld deelnemen aan één van mijn jaartrajecten. Daarbij gaan we verspreid over een jaar tien dagen aan de slag. Verder geef ik veel lezingen en workshops bij bedrijven en heb ik bijvoorbeeld een mooie samenwerking met Keystone Species in Austerlitz. De laatste tijd zijn we daar vooral in de weer met financiële bedrijven. Samen met de Amsterdam School for Integrative Medicine and Health heb ik een paar keer retraites georganiseerd voor medisch specialisten. Daarbij nam ik fysiologie-deel voor mijn rekening. Het mooie van die projecten is dat ik regelmatig van deelnemers hoor dat ze er als professional mee aan de slag gaan. Bijvoorbeeld in hun huisartsenpraktijk of in de vorm van een leefstijlkliniek. Een heleboel deelnemers nemen onderdelen van hetgeen ik aanbied mee naar hun eigen eilandje in de geneeskunde.’

Voor meer informatie over Salutogenese en het cursusaanbod van Birgit, kijk op haar website CURSUS SALUTOGENESE.

Lees ook het interview met gezondheids- en voedingspecialist Josephine Broeders: ‘In ayurveda staat voeding aan de basis van gezondheid’.

Foto: MalleMuze