Natuurvoeding en gezondheid

Op deze website verzamelen we informatie & nieuws over de relatie tussen natuurvoeding & gezondheid!

Wat hebben biologische natuurvoeding en gezondheid met elkaar te maken? Denk daarvoor om te beginnen aan de bekende uitdrukking ‘je bent wat je eet’. Niet letterlijk natuurlijk. Wanneer je iedere dag 20 frikadellen eet, verander je niet in een frikadel. Tegelijkertijd weet iedereen dat het niet gezond is om iedere dag frikadellen te eten. Want ons lichaam wordt wél opgebouwd door de voedingsstoffen die we dagelijks tot ons nemen. Eenieder die dag-in-dag-uit, jaar-in-jaar-uit enkel vet, zout en zoet voedsel eet, betaalt hiervoor een prijs met een slechte gezondheid. Zowel lichamelijk als geestelijk.

Iedereen weet dat groenten gezond zijn, maar iedere dag enkel en alleen bloemkool eten is ook geen aanrader. Misschien niet zo ongezond als 20 frikadellen per dag, maar uiteindelijk mis je door zo’n extreem eenzijdig voedselpatroon kom je uiteindelijk ook essentiële vitaminen, mineralen en andere gezonde voedingsstoffen tekort. Variatie een belangrijke voorwaarde voor een gezond voedingspatroon en daarom heeft het Voedingscentrum de Schijf van Vijf in het leven geroepen.

De historie van de Schijf van Vijf

De schijf van vijf kent een historie die begint in 1953. In die begintijd werd aangeraden om iedere dag 1. groenten en fruit te eten, 2. brood en aardappelen, 3. vlees of vis, 4. boter of margarine te gebruiken en 5. melk te drinken. Tegenwoordig is de schijf van vijf wat abstracter en staat deze niet alleen in het teken van de persoonlijke gezondheid, maar is tevens een bijdrage aan duurzaamheid. We worden geadviseerd om 1. veel groenten en fruit te eten (nog steeds), 2. volkoren producten (brood, rijst of pasta), 3. meer plantaardig in de vorm van peulvruchten, noten en eieren in plaats van vlees of vis (mag uiteraard nog steeds, maar zeer met mate) en zuivel 4. zachte en vloeibare vetten en 5. dranken zonder suiker te drinken, zoals koffie, thee en water.

Essentieel voedsel

Het moge duidelijk zijn dat groenten, fruit en volkoren producten een essentieel onderdeel zijn van een gezond voedingspatroon. Vlees en vis hebben aanvullend zeker een functie, maar zijn niet langer een belangrijke pijler. Het heeft duidelijk de voorkeur om die zo veel mogelijk te vervangen door peulvruchten, noten en eventueel eieren. Zuivel – en met name melk – is duidelijk van zijn hoge troon gestoten. Waar we in een nog niet eens zo ver verleden werden aangespoord met slogans als ‘Melk is goed voor elk‘ en ‘Melk, de witte motor‘, worden we tegenwoordig tot matigheid gemaand als het deze producten gaat. Die slogans blijken met terugwerkende kracht meer een instrument te zijn geweest van de zuivelindustrie die ‘met een melkplas en boterberg in de maag zat´, dan dat het zo sterk gezondheidsbevorderend was als werd beweerd. Melk maakt nog wel steeds steeds deel uit van De Schijf van Vijf als belangrijke bron van eiwitten, mineralen zoals calcium en de vitamines B2 en B12. Maar wel een tandje minder.

Groente en fruit

Groente en fruit worden vanaf de start van De Schijf van Vijf tot op de dag van vandaag onverdeeld positief gewaardeerd als het gaat over voeding en gezondheid. Maar dan hebben we het puur over de producten zelf. Ook bij groente en fruit valt een kanttekening te plaatsen. Het probleem zijn de middelen die worden ingezet om ze tijdens hun groei te beschermen tegen ziektes, (dier)plagen en het onkruid dat hun in hun ontwikkeling kan hinderen. Bestrijdingsmiddelen of – met een mooi eufemisme –

gewasbeschermingsmiddelen.
Het vervelende van die bestrijdingsmiddelen is dat je ze niet kunt verwijderen door je groenten en fruit af te spoelen met water, zoals veel mensen denken. Zelfs als je ze meer dan 20 minuten wast, verwijder je maximaal 20% van de bestrijdingsmiddelen die op je eten zitten. Een veelgehoord en -gelezen huismiddel is om de groenten 12 tot 15 minuten in een bak water en baking soda te zetten (1 eetlepel soda op 1,5 liter water). Ook pure azijn – niet opgelost in water! – wordt aangeraden. De pijnlijke waarheid is dat je bestrijdingsmiddelen niet volledig kunt verwijderen. Hooguit sterk reduceren.Wie zeker wil zijn dat hij of zij geen bestrijdingsmiddelen binnen krijgt, kiest voor gewassen die zonder chemische bestrijdingsmiddelen zijn verbouwd.

Bescherming van de consument?

Volgens het Voedingscentrum zijn in de wet maximale hoeveelheden bestrijdingsmiddelen vastgelegd die nog op de groenten en fruit mogen zitten op het moment dat ze door de consumenten worden genuttigd. Die maximale hoeveelheid is dusdanig bepaald dat zelfs als iemand dagelijks extreem veel groenten en fruit eet, hij of zij nooit een teveel aan bestrijdingsmiddelen binnenkrijgt. Dat ‘klinkt’ geruststellend, maar de norm van vandaag is niet die van morgen. Hoe vaak is het in het niet gebeurd dat de overheid met terugwerkende kracht moet toegeven dat men er in het verleden te licht tegenaan heeft gekeken. Denk aan de asbest- en chroom 6 verhalen. Maar ook aan de directe link die er op dit moment wordt gelegd gelegd tussen pesticiden en het sterk groeiende aantal mensen dat Parkinson krijgt.

Supermarkten of groenteboeren?

Supermarkten spannen zich in toenemende mate in om ecologisch verantwoord en gezond voedsel. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de onderzoeken van Questionmark (2021 en 2023). Het probleem is echter dat supermarktketens commerciële bedrijven zijn die onherroepelijk worden gedreven door winstmaximalisatie. Dat is geen verwijt, maar een vaststelling. Overigens kan je op basis van de onderzoeksresultaten van Questionmark door de jaren heen stellen dat de supermarkt Ekoplaza een positieve uitzondering is omdat deze supermarkt bijna standaard de verschillende lijstjes met betrekking tot het aanbieden van natuurlijk en gezond voedsel aanvoert.
Maar in z’n algemeenheid kunnen we stellen dat iemand die op zoek is naar gezonde voeding het wellicht beter kan zoeken bij de plaatselijke groenteboer. Op voorwaarde dat deze kan aantonen dat hij of zij groenten en fruit betrekt bij biologische bedrijven die niet met bestrijdingsmiddelen werken.

‘Biologische’ boeren

Een ander alternatief is direct kopen bij de ‘biologische’ boer in de buurt die aantoonbaar niet met bestrijdingsmiddelen werkt. Let op: boeren mogen zich niet zomaar het predicaat ‘biologisch’ aanmeten. Het is wettelijk beschermd en het mag alleen worden gebruikt nadat een officiële controleorganisatie heeft vastgesteld dat aan alle Europese eisen is voldaan. Het kan best zijn dat een bedrijf dat niet het predicaat biologisch mag voeren, wél onbespoten groenten en fruit levert!
Het moge duidelijk zijn dat het zonder bestrijdingsmiddelen telen van groenten en fruit meer aandacht vraagt en arbeidsintensiever is dan mét bestrijdingsmiddelen. En dat zie je uiteraard terug in de prijs.

Andere alternatieven

Een mooi alternatief zijn de verschillende voedselbossen en pluktuinen die op verschillende plaatsen in Nederland sterk in opmars zijn. In beide gevallen kun je tegen betaling zelf de onbespoten groenten, fruit, noten, wortels, scheuten en bladgroenten oogsten.
Nog een andere mogelijkheid is om zelf je groenten en fruit te verbouwen. Maar dan loop je uiteraard tegen een aantal praktische bezwaren aan. Beginnend bij de vraag of je over grond c.q. land beschikt waar je je eigen groenten kunt verbouwen. Vervolgens sta je voor de uitdaging of je over de kennis en de kunde beschikt om dat te doen. Traditioneel is een volkstuin een manier om zelf je groenten en fruit te kweken en je mede-tuinders zijn vast bereid om je qua kennis en kunde te helpen. Hier is het probleem dat de wachtrij voor volkstuintjes soms jarenlang geduld vragen.

De Herenboeren

Voor wie zeker wil zijn dat het voedsel dat hij of zij eet 100% gifvrij is en daarmee maximaal gezond, zijn de de verschillende vestigingen van Herenboeren Nederland een perfecte oplossing. Met je lidmaatschap van de Herenboeren ben je mede-eigenaar, ondernemer, producent én consument van je eigen boerderij. Hier wordt onder de supervisie van een of meerdere professionele boeren seizoensgroenten en -fruit, eieren en – voor wie dat wil – af en toe vlees. Lees hier meer over de Herenboeren in Nederland.