Alarmerende PFAS-waarden in brood, pasta en ontbijtgranen

Foto: AI-gegenereerd

Alarmerende PFAS-waarden in brood, pasta en ontbijtgranen – Een nieuwe studie onthult alarmerend hoge niveaus van de ‘eeuwigdurende chemische stof’ trifluorazijnzuur (TFA) in alledaagse granen en graanproducten. De bevindingen wijzen op wijdverbreide verontreiniging door PFAS-pesticiden, met TFA-niveaus die drie keer hoger liggen dan in een vergelijkbare studie van acht jaar geleden. Terwijl EU-regelgevers momenteel de classificatie van TFA als giftig voor de voortplanting bevorderen, dringen PAN Europe en Global 2000 er bij beleidsmakers op aan om onmiddellijk actie te ondernemen en deze vermijdbare vervuiling van voedsel en water te stoppen door PFAS-pesticiden vandaag nog te verbieden.

De studie werd uitgevoerd door PAN Europe-lid Global 2000 in Oostenrijk en is een vervolg op de recent gepubliceerde EU-brede studie naar TFA in wijn. De organisatie analyseerde 48 graansoorten en graanproducten die in Oostenrijk werden gekocht, waaronder pasta, gebak, ontbijtgranen en volkoren granen, gelijk verdeeld over biologische en conventionele bronnen.

Zorgwekkend gehalte transvetzuren

‘Het gehalte aan transvetzuren in met name in brood en pasta is zeer zorgwekkend en vereist onmiddellijke actie om verdere uitstoot van transvetzuren in het milieu te voorkomen. In conventionele graanproducten waren de gemiddelde gehaltes zo hoog dat een gezondheidsrisico voor kinderen niet langer kan worden uitgesloten’, waarschuwt studieauteur Helmut Burtscher-Schaden, milieuchemicus bij GLOBAL 2000. Deze conclusie werd getrokken door de gevonden gehaltes te vergelijken met de huidige risicobeoordelingen van de gezondheidsautoriteiten in Nederland en België.

Belangrijkste bevindingen

Alle 48 geteste producten waren verontreinigd met transvetzuren, variërend van 13 µg/kg in biologisch geteelde rogge tot 420 µg/kg in conventionele boterkoekjes. Deze niveaus zijn ongeveer 100 tot 1000 keer hoger dan de reeds hoge gehaltes aan transvetzuren in regenwater, grondwater en drinkwater.
Conventionele producten waren meer dan drie keer zo verontreinigd als biologische producten. Alle 24 geteste biologische producten vertoonden echter verontreinigingsniveaus boven de 10 µg/kg. Dit onderstreept de hoge mobiliteit en wijdverspreide verspreiding van transvetzuren in het milieu.
Gezondheidsrichtlijnen overschreden: De door de Nederlandse gezondheidsautoriteiten vastgestelde dagelijkse toelaatbare inname (TDI) van transvetzuren wordt door volwassenen met een gemiddelde graanconsumptie (alleen conventionele producten) met 1,5 keer overschreden en door jonge kinderen zelfs met 4 keer.
Een sterke stijging van de transvetgehaltes: Vergeleken met de enige officiële graantest op transvetzuren die iets minder dan tien jaar geleden werd uitgevoerd, is de verontreiniging verdrievoudigd.

Ernstige bedreiging voor planetaire grenzen

De internationaal gerenommeerd milieuchemicus en TFA-onderzoeker professor Hans Peter Arp beschouwt de onderzoeksresultaten als een verdere bevestiging van de massale en versnelde accumulatie van TFA in water, bodem en planten, wat een ernstige bedreiging vormt voor de planetaire grenzen: ‘Deze studie is schokkend, maar niet onverwacht voor degenen onder ons die TFA bestuderen. We zien dat de TFA-niveaus in ecosystemen, bij mensen en bij dieren wereldwijd snel toenemen. Daarom moeten we nu bespreken hoe we deze snelle toename kunnen beteugelen voordat deze vervuiling de planetaire grenzen overschrijdt en er toxische effecten op kwetsbare populaties optreden.’

Afbraakproduct van PFAS-pesticiden

TFA is een afbraakproduct van PFAS-pesticiden en industriële chemicaliën. Door zijn extreme persistentie en wateroplosbaarheid hoopt TFA zich op in waterbronnen en levende organismen. Recente bodemanalyses door Duitse milieuautoriteiten bevestigen dat landbouwbodems nu een belangrijke bron van TFA vormen, wat deels de accumulatie ervan in voedselgewassen verklaart.

Schadelijk voor vruchtbaarheid en het ongeboren kind

Op 26 mei publiceerde het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) een voorstel om transvetzuren te classificeren als ‘giftig voor de voortplanting, categorie 1B’, met de gevarenaanduiding H360Df: ‘Kan het ongeboren kind schaden. Kan de vruchtbaarheid schaden.’ Ondertussen herziet de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) de toxicologische referentiewaarden voor transvetzuren. De conclusies worden in februari 2026 verwacht.

Meerdere bronnen blootstelling transvetzuren

‘Blootstelling aan transvetzuren vindt plaats via meerdere bronnen, waaronder voedsel en water. Deze alarmerende bevindingen zouden moeten leiden tot een onmiddellijk verbod op alle PFAS-pesticiden zonder uitstel. We eisen ook dat veiligheidsdrempels de cumulatieve inname weerspiegelen en bescherming bieden aan de meest kwetsbaren, waaronder kinderen en zwangere vrouwen’, aldus beleidsmedewerker PAN Europe Salomé Roynel.
Het PAN Europe-netwerk verzoekt de Europese Commissie en de lidstaten dringend actie te ondernemen en het gebruik van alle PFAS-pesticiden zo snel mogelijk te verbieden.

Bron: Pesticide Action Network (PAN) Europe
Lees ook: ECHA publiceert voorstel om TFA te classificeren als reproductietoxisch
Lees ook: De landbouw moet betalen voor zijn uitstoot

Voorbehoud
Deze informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, in sommige gevallen uit verschillende informatiebronnen. (Interpretatie)fouten zijn niet uitgesloten. Er kan dus geen enkele wettelijke verplichting aan deze tekst worden ontleent. Iedereen die met dit onderwerp te maken krijgt, heeft zelf de verantwoordelijkheid om zich in de materie te verdiepen!